Sesli Makale Dinle
ÜSLUP SORUNSALI
(Toplumsal İletişimin Görünmez Çıkmazı)
İletişim adı verilen durum(lar), insan topluluklarının temel yapı taşlarındandır. Lakin son yıllarda, tüm dünyada ve özellikle de ülkemizde yaygınlaşan ve gittikçe de derinleşen bir üslup sorunu, insanlar arası ilişkilerden toplumsal düzenin varlık devamına kadar birçok alanda onulmaz yaralar açmaktadır. Bu sorun, sadece bireysel olmayıp, aynı zamanda kültürel ve sistematik bir problem olarak da karşımızda durmaktadır.
Peki, Üslup Nedir ve Neden Önemlidir?
Üslup, insanların duygu ve düşüncelerini ifade ediş biçimidir. Düzgün bir üslup, yalnızca bir iletişim aracı olmayıp, aynı zamanda karşımızdaki kişiye duyduğumuz saygının da bir göstergesidir. Üslup denilen özellik bütünü; içerikten bağımsız bir estetik, bir nezaket ve bir akıl barındırır. Aksi olan durum da yani yanlış bir üslup da haklı bir argümanı dahi değersizleştirebilmektedir. Çünkü biz insanların algıları genellikle sonra ne söylendiğinden önce nasıl söylendiğine odaklanır.
Sorunun Kaynağı Ne Olabilir?
Kıymetli dostlar, üslup sorununun kökenlerini anlayabilmek için evvela bireysel ve toplumsal düzeydeki bazı faktörlere dikkat kesilmemiz gerekir:
Öncelikle Eğitimdeki Eksiklikleri Görmeliyiz!
Eğitim sistemimizde yıllardır süregelen sıkıntıların başında, aşılamayan zorlukların başında, iletişim alanlarındaki becerilere gereken önemin verilmemesi gelmektedir. Evet, bazı şeylerin itirafı zor olsa bile yanlışa yanlış demek çözüme doğru ilerleyebilecek olmanın da ilk basamaklarındandır diyebiliriz. Eleştirel düşünce, empati ve tartışma kültürü yerine, ezbere dayalı bir sistemin hâkimiyetinde devam eden toplumlardaki eğitimden kalifiye beyin takımı ve iş gücünün çıkabileceğini söyleyemeyiz. Ezbere konuşan, rivayetlerle devam eden, fikirleri yok sayan, basma kalıp reçetesel iyileşme yolu tutturularak eğitim verilemeyeceğini bilmeliyiz. Yapacaklarımız, bireylerin fikirlerini doğru ifade etmelerini öğretecek, gösterecek, özendirecek ve yüreklendirecek nitelikte olmalıdır.
Toplumsal Kutuplaşmaya Son Vermeliyiz!
Son yıllarda artan toplumsal kutuplaşma, diyalog yerine monologların hâkim olduğu bir iletişim kültürü oluşturulmuştur. İnsanlar birbirini dinlemekten çok, kendi haklılıklarını kanıtlamaya odaklanmaktadır. Yani 60’ların, 70’lerin, 80’lerin fikirsel ve ideolojik kutuplaşmalarından, kamplaşmalarından çok daha farklı ve niteliksiz olarak “en niteliksiz” sıfatını eklettirecek kutuplaşma konulara, toplumun her kesiminden kapılarını sonuna kadar açan kimselerin varlığı artarak devam etmektedir.
Dijitalleşme Boyutu ve Sosyal Medya Mecraları
Şehir içi ya da şehir dışı yollarda araçların ve yayaların uymaları gereken trafik işaret ve işaretçileri bulunmaktadır. Bunların varlığı hem bireysel hem de toplumsal sağlığı, huzuru, emniyeti sağlar. İnternetle birlikte Dünya’nın küçük bir “köy” halini aldığı günümüzde sosyal medya, insanları anlık ve kontrolsüz tepkiler vermeye teşvik eden bir mecra hâline gelmiştir. Bu platformlarda kullanılan dil genellikle/çoğunlukta saldırgan, yüzeysel ve empati yoksunu türündedir. Eskilerin dediği gibi; “aşklar da sevdalar da bir başka folim oldu.” Ortadaki bu realite durumu, gerçek hayattaki iletişimi de maalesef olumsuz yönde etkilemektedir.
Kültürel Etkenler
Türk toplumunda eleştiri genellikle kişiselleştirilerek yapılır. Yani doğru ya da yanlışlığına dikkat edilmez. Hele ki eleştirmek istediğimiz kişiyi de sevmiyor, ondan hoşlanmıyorsak yandı gülüm keten helva. Tüm bunları yaparken de en ufak bir medeni, vicdani, empatik tavır sergilemek istemeyiz ve sergilemeyiz de çoğunlukla. Hele bazı insanlar, fikirlerini ifade ederken ya alaycı bir üsluba başvurur ya da tamamen savunmacı bir tutum geliştirir. Bu da sağlıklı bir tartışma ortamını imkânsız kılar. Anlaşma, salahiyet olmadan sürünür gider anlaşmazlık ve fitne ateşi devam eder yanmaya.
Üslup Sorununun Sonuçları Olarak Neleri Söyleyebiliriz?
Üsluptaki bozukluk, bireysel ilişkilerden toplumsal yapıya kadar geniş bir alanda etkisini hissettirir:
-Bireysel İlişkilerde Yıkım: Yanlış üslup, aile içi ilişkilerden iş hayatına kadar pek çok bağın zedelenmesine neden olur. Bin bir emek verilerek inşa edilen insanlık/dostluk temeli sarsılır, yıkılır gider.
-Toplumsal Güvensizlik: İnsanlar, birbirine olan güvenlerini kaybeder ve ortak değerler zayıflar. Kelimelerden cümlelere, bakışlardan duruşlara varıncaya kadar her şey göze batar ve en üst perdeden rahatsızlık yaşanır.
-Verimsizlik ve Çatışma: Ortak bir hedef doğrultusunda çalışması gereken gruplar, iletişim sorunları nedeniyle amaçlarına ulaşamazlar. İç dinamiklerin huzursuzluğu arttıkça/bozuldukça elde edilecek olan verimler de bir o kadar süratli şekilde azalacaktır. Bu da maalesef birlik, dirlik, huzur ve başarıya indirilecek koca bir balyozdur.
Çözüm Önerilerimiz Neler Olabilir?
Üslup sorununu çözmek için bireysel ve toplumsal düzeyde atılabilecek bazı adımları şöyle sıralayabiliriz:
Her Yaşta ve Her Kademede İletişim Eğitimi Verilmeli/Alınmalı
Okullarda iletişim ve eleştirel düşünme becerileri üzerine dersler eklenmelidir. Bu eğitimler, bireylerin kendilerini daha iyi ifade etmelerine olanak tanır. Ya da mevcut müfredatların bu yönde revizesi gerçekleştirilmelidir. Gerekirse “Sosyal Belediyecilik” anlayışını benimseyen belediyelerin belediye hizmetlerinden biri de bu olmalı. Hatta STK’ların bu konularda büyük bir görev üslenmeleri gerekir. Muhatap insan ise ve insana hizmet için de insan kullanılacaksa o zaman insanın en önemli özelliği olan “eğitimini” her yaşta ihmal etmemeliyiz.
Yine Empati ve Hoşgörü Kültürü Karşımıza Çıktı
İnsanlara empati yapmayı öğretmek ve farklı fikirlerin değerini anlamalarını sağlamak, toplumsal kutuplaşmayı azaltacaktır. Anaokulundan mesleğe kavuştuktan sonraki yıllara varıncaya kadar gerçekleştirilecek olan eğitimler ve hizmet içi kurslarla bu yönün hassasiyeti daha diri tutulmalı.
Sosyal Medya Okuryazarlığı Elzem!
Dijital platformlarda kullanılan dilin etkilerini anlamak ve daha bilinçli bir şekilde davranmak için sosyal medya okuryazarlığı teşvik edilmelidir. Okullarda ders olarak, öğretmen-öğrenci-yönetici ve her kademeden kimseye ciddi bir süreçle verilecek olan bu eğitim, ileriki yıllarda insanların hayatlarını kurtarabilecek bir can simidi olarak durmaktadır.
Örnek Alınacak Şahsiyetleri İhmal Etmemeli
Topluma yön veren liderlerin ve kanaat önderlerinin üslup konusunda örnek olmaları büyük önem taşır. Kendi üsluplarıyla toplumu şekillendirebilirler. Aile, akraba, köy, iş yeri, okul, dünya sahnesi gibi tüm alanlarda “insanlığa” etki eden liderleri örnek alarak hayatımızı güzeleştirebiliriz.
Nihayetinde dostlar, üslup sorunu, çözümü mümkün ancak derinlemesine ele alınması gereken bir sorunsaldır. Bu problem, bireylerin kendilerini geliştirmesiyle sınırlı kalmamalı, toplumsal düzeyde ele alınmalıdır. Zira düzgün bir üslup, yalnızca bir nezaket göstergesi değil, aynı zamanda toplumsal barışın ve iş birliğinin anahtarıdır.
Kalın sağlıcakla…
Gökmen CAN
Eğitimci Sosyolog
YORUMLAR