Felsefi anlamda özgürlüğün temel şartı kişini kendi aklını kullanabiliyor olmasıdır. Eğer bir kişi kendi kararlarında daima bir otoritenin emri altında hareket ediyorsa özgür değildir.
Kuran’da kader “insanın yaşayacağı her şeyin ezelde Allah tarafından bilinerek takdir edilmesi ve yazılması” değil, “Allah’ın her şeyi bir ölçü ve nizama göre tanzim etmesi” anlamına gelir.
“Kader”i bir inanç ilkesi haline getiren bazı Emevi Sultanları, muhtemeldir ki kendi zulümlerini ve mevcudiyetlerini ezelde Allah’ın takdirine bağlayarak “önceden takdir” anlayışını adaletsizliğin teolojik teminatı gibi kullanmışlardır!
Esasında Kuran’a baktığımızda “sizin ne yapacağınız ben zaten önceden biliyorum” şeklinde değil de, “biz eylemlerimizi ortaya koyduktan sonra Allah’ın değerlendirmeye aldığı” şeklinde bir anlatım söz konusudur (47/Muhammed 31, 67/Mülk 2).
Tüm evren Allah’a “otomatik bir irade” ile itaat ederken, insana eylemlerinde tamamıyla özgür iradesiyle seçme hakkı tanınmıştır.
Herkes kabul eder ki bir insanın yaptıklarından hesaba çekilebilmesi için eylemlerini kenedi özgür irade ve tercihiyle yapabiliyor olması gerekir. Eğer önceden Yaratıcı’nın ezeli bilgisiyle belirlenmiş bir öz kabul edecek olursak insan var oluşunda özgür olamaz.
Bu durumda kişinin aklını kullanamıyor olarak hem kararlarında bir otoritenin emri altında hareket etmesi hem de o kararlarından mesul tutulması izah edilebilir değildir.
Önceden belirlenmiş ve fotoğrafı çekilmiş bir gelecek anlayışında her ne kadar “Allah biliyor ama biz bilmiyoruz, dolayısıyla özgürüz” dense de sonuç değişmeyecektir!
Bunun yerine geleceği hem Allah hem de kulu açısından zorunluluk kazanmamış bir imkânlar sahası olarak görerek, insanın özgürlüğü adına Allah’ın kendi gücünü sınırladığını kabul etmenin ne mahzuru olabilir ki?
Zira filozof ve teolog Kierkegaard’ın ifadesiyle “Tanrı varsa insan özgürdür” ya da “İnsan özgürse Tanrı vardır..!”
YORUMLAR