HİKMET – NİMET İLİŞKİSİ

Tasavvufi, Ahlaki ve İçtimai Boyutlarıyla Bir Yolculuk
Hikmetli Yaşamanın Sırları
İnsan hayatı, “anlam arayışı üzerine kurulu uzun bir yolculuktur” derler. Bu yolculukta en güvenilir rehberlerden biri de “hikmettir”. Hikmet, yalnızca bilgi veya akıl değil; aynı zamanda kalp feraseti, ilahi dengeyi kavrama yetisi ve davranışa yansıyan bir bilinçtir. Hikmetli yaşamak; sadece bireysel bir arınma değil, aynı zamanda toplumsal huzurun da anahtarıdır.

Bu yazımızda, hikmetin mahiyeti, ahlaki etkileri ve nimetle olan çok boyutlu ilişkisi; tasavvufi, ahlaki ve içtimai yönleriyle ele alınacaktır.

Hikmet Nedir? Kalbin Derinliğinde Saklı Bir Nur
Kur’ân-ı Kerîm’de “Kime hikmet verilmişse, ona pek çok hayır verilmiştir” (El Bakara/269) buyrularak, hikmetin ilahi bir lütuf ve büyük bir hayır olduğu bildirilir. Tasavvufî bakış açısına göre hikmet; kalbin Allah’ın rızasına yönelmesiyle açılan bir basiret penceresi, zahiri bilginin ötesinde kalbe doğan anlayıştır.

Evliyaullah’a göre hikmet, kalbin dünya meşguliyetlerinden arındırılmasıyla başlar. Kalp saflaşmadan, hikmetin pınarı coşmaz. Hikmet ehli kişi; eşyanın hakikatini görmeye çalışan, sözü ve davranışında ölçü sahibi olan kimsedir. Lüzumsuz konuşmaz, anlamsız susmaz; her haline farkındalık ve teslimiyet hâkimdir.

Hikmetin Kaynağı ve Kazanım Yolları
Hikmet hem Allah vergisidir hem de talep edilip kazanılan bir nimettir. Hikmete ulaşmanın yolları arasında zühd (dünyaya karşı mesafe), ilim, tefekkür, sohbet-i salihîn ve murakabe yer alır. Tasavvufî yolda seyr u sülûk, nefsin tanınması ve arınmasıyla hikmetin kapılarını açar. Dua ise hikmetin kalbe doğmasının en samimi vesilesidir.

Nefsi tanıyan, Rabbi’ni tanır. Rabbini tanıyan ise, her nimetin ardındaki hikmeti idrak eder.

Hikmet ve Ahlak: Yaşayan Bilgelik
Hikmet, ahlakın içsel pusulasıdır. Teorik bilginin hayata yansımadığı yerde, ahlak zayıflar. Hikmetli bir insan; nefsinin arzularına karşı uyanık, öfkesini terbiye etmiş, diline zapt koymuş, hareketlerinde ölçü sahibidir.

İmam Gazali’ye göre hikmetli insanın kalbi, ilahi emirlerle yoğrulmuştur. Adalet, merhamet, sadakat gibi değerler onun için soyut değil; hayatın her alanında yaşayan ilkelerdir. Hikmet, kişide ahlaki istikrar sağlar ve çelişkisiz bir karakterin temelini atar.

Nimetin Anlamı: Zenginlik mi, Sorumluluk mu?
Genellikle nimet denince mal, makam, sağlık, aile gibi dünyevi imkanlar akla gelir. Ancak tasavvuf ehli için nimet, yalnızca bir lütuf değil, aynı zamanda bir sorumluluktur. Nimetin kıymeti, onunla ne yapıldığında ortaya çıkar.

Nimet, hikmetten yoksun bir kalpte israfa, şımarıklığa, hatta nankörlüğe dönüşebilir. Hikmet ise, nimetin hem tanınmasını hem de yerli yerinde kullanılmasını sağlayan içsel bir ölçüdür.

Hikmet ve Nimet Arasındaki Denge
Hikmet, nimetin selamete dönüşmesini sağlar. Hikmetsiz nimet; kişinin başına bela, toplumun başına fitne olabilir. Tıpkı yağmurun doğru toprakta rahmet, yanlış yerde afet olması gibi.

Şükür, bu dengenin temelidir. Şükreden kişi nimetin farkındadır, kanaatkârdır, nimeti paylaşır. Hikmetli kişi, nimeti sadece kendisi için değil, başkaları için de değerlendirir. Böylece nimet uhrevi bir sermayeye dönüşür.

Hikmetli Yaşamak: İnsanın Kendine Yolculuğu
Hikmetli bir hayat; nefsin terbiyesi, kalbin saflaşması ve iç huzurun inşasıyla mümkündür. Bu kişi, kendisiyle barışık, Rabbine bağlı ve mahlûkata merhametlidir. Her olayda bir hikmet, her nimette bir sınav, her musibette bir işaret arar.

Hikmetli yaşamak, zahiri başarıdan çok içsel olgunluğa ulaşmaktır. Sabır, tevekkül ve edep bu yolculuğun azığıdır.

Hikmetin Toplumsal Yüzü: Huzurun İnşası
Hikmet, bireyin iç dünyasından topluma yansıyan bir ışıktır. Hikmetli bireylerin çoğalması; toplumda adalet, merhamet ve güvenin kök salmasını sağlar.

Hikmetli bir yönetici halkına zulmetmez, bir öğretmen sadece bilgi değil hikmet aşılar, bir esnaf sadece mal satmaz, güven inşa eder. Hikmetsiz toplumlar ise çatışma, çıkarcılık ve zulüm içinde bocalar.

Hikmet, Nimet ve Ahiret Dengesi
Dünya hayatı geçici nimetlerle doludur. Ancak bu nimetler, ahiret için bir vesileye dönüştüğünde kıymet kazanır. Hikmet, bu geçici hayatı ebedi saadete taşımanın anahtarıdır.

Hikmetli kişi, dünya nimetlerine aldanmaz; onları infak eder, hizmet eder, tevazu gösterir. O bilir ki, her nimet bir gün sorulacak; her hikmetli davranış ise karşılıksız kalmayacaktır.

Hikmet Nimettir, Nimet Hikmetle Taçlanır
Hikmet hem bir nimet hem de nimetin doğru anlaşılmasını sağlayan bir anahtardır. O olmadan nimet israf olur; o varsa en küçük imkân bile berekete dönüşür.

Nihayetinde diyebiliriz ki dostlar:
Hikmet, nimetin şükürle birleştiği; ahlakın istikamet bulduğu, toplumun nefes aldığı hakiki anlamda bir nimettir. Bu nimeti edinenlere ne mutlu. Rabbimiz, bizleri hikmetle nimetini anlayan, nimeti hikmetle yaşayan kullarından eylesin. Âmin.

Kalın Sağlıcakla