Egzersiz ve Kalp
Egzersiz ve Kalp
Egzersizin kalp üzerinde olumlu etkileri vardır. Düzenli egzersiz ile kalbin dinlenme sırasındaki atım hacmi belirgin artar. Buna bağlı olarak kalp daha yavaş çalışarak daha çok kan pompalayabilir. Düzenli egzersizle kalp, akciğer, beyin ve kaslarda kan dolaşımı daha düzenli şekilde artar. Bu şekilde yüksek kan basıncı normalleşir, kalp hastalıkları, kalp krizi ve inme riski azalır. Metabolik olarak insulin direnci azaldığı gibi; diyabet , aşırı kilo ve şişmanlık riski de azalır; kötü kolesterol (LDL) seviyesi azalır, iyi kolesterol (HDL) seviyesi artar. Tüm bunlara paralel olarak endorfin miktarı artacak, kişi kendini daha dinç ve zinde hissedecek, daha iyi görünecek ve daha rahat bir uyku düzenine kavuşacaktır.
Egzersizin tipine göre kalpte oluşan yük farklıdır. Koşu, bisiklet, yüzme gibi dayanıklılık sporları periferik damar direncini değiştirmeden ya da azaltarak kalpte volüm yüküne neden olur. Halter, gülle atma, disk atma gibi güç sporları ise periferik damar direncinde artışa sebep olarak kalpte basınç yüküne neden olur. Bu durumlar kalbin egzersize olan doğal yanıtıdır.
Sağlıklı olmayan kalpte, kalp duvarı kalınlaşırken kalbin iç hacminde azalma ya da başka nedenlere bağlı ani ölüm gerçekleşebilmektedir.
Sportif faaliyetler sırasında artan stres, sempatik uyarı, kan basıncı yükselmesi, kalp kanlanmasının artan kalp çalışmasına yetersiz kalması ve bu sırada gelişen ve tetiklenen ritim bozuklukları neticesinde ani kalp ölümü meydana gelebilir. Özellikle genç sporcularda yıllık ani ölüm riski 100.000’de 1-3 arasındadır. Kalp kası hastalıkları (hipertrofik kardiyomiyopati) , kalbin damar hastalıkları, kalp kası enfeksiyonu, çeşitli ritim bozuklukları ve aort kapağı darlığında bu risk daha da artmaktadır.
Hipertrofik kardiyomyopati dediğimiz sorunlu kalp büyümesi 35 yaş altı sporcularda kalp kaynaklı ani ölümün en sık nedenidir. Genetik bir hastalıktır ve görülme sıklığı %0.2’dir. Bu tanıyı almış bir hastanın birinci derece tüm yakınları (anne, baba ve kardeşler) hastalık varlığı ve derecesi açısından taranmalıdır. 35 yaş üzerinde en sık ani ölüm nedeni ise koroner arter hastalığı dediğimiz kalp damarlarındaki tıkanmasıdır.
Ülkemiz şartları göz önüne alındığında, genç erişkinlerde özellikle yarışmalı sporlar öncesi kardiyak değerlendirme ayrıntılı bir anamnez ve fizik muayene yapılmalıdır. Taramada elektrokardiyografi (EKG) incelenmesinin kardiyoloji uzmanı tarafından yapılması gerekir. 35 yaş üstü sporculara egzersiz testi önerilmelidir. Ekokardiyografi; hipertrofik kardiyomiyopati, aort kapak darlığı gibi yapısal kalp hastalıklarının teşhis ve takibi için oldukça yararlı bir incelemedir. Ciddi kardiyovasküler hastalık şüphesinin hala devam ettiği durumlarda hasta koroner anjiyografi ve kardiyak elektrofizyolojik çalışma gibi daha ileri incelemeler için donanımlı bir merkeze gönderilmelidir.
Egzersizde Dikkat Edilmesi Gerekenler?
Hareketsiz bir yaşantısı olup ağır spor yapmaya başlamak isteyenler ise mutlaka doktora başvurmalı ve kontrol yaptırıp risk faktörleri tedavi edilmelidir. Sigara içiyorsa, ağır spor hiç düşünülmemelidir. Spor, yemeğin üzerinden en az 2-3 saat geçtikten sonra yapılmalı; sabah erken saatler, aşırı sıcak , soğuk ve nemli havalar tercih edilmemelidir. Sporda nabzın kontrolü çok önemli. Kişiye uygun Hedef Kalp Hızı: 220’den yaşın çıkarılması ile kalan sayının %50’si olmalıdır. Egzersizler haftada en az 3 defa, tercihen her gün düzenli yapılmalı, kalp sağlığı için en az 30 dk yokuşlu olmayan açık havada tempolu yürüyüş idealdir. Eğer spor sırasında göğüste sıkıntı, normalin dışında nefes darlığı, çarpıntı, baş dönmesi gibi şikâyetler ortaya çıkarsa derhal durup doktora görünülmelidir. Spor yaparken vücudun su ve tuz dengesi, yeterince su ve gerekirse mineral içeren içeceklerle korunmalı; soğuk suda duş almamalı, yüzmemeli; egzersizlerden sonra aşırı sıcak ya da soğuk duştan veya saunalardan kaçınılmalıdır. Vücuttaki çizgili kasları çalıştıran, tempolu egzersiz türleri kalp sağlığı için yararlıdır. Önemli olan hareket etmek, tempolu olmak ve bunu düzenli olarak sürdürebilmektir. Kalp sağlığınızı korumak için önemli olan yaşınıza uygun tempoda düzenli bir egzersiz yapabilmenizdir.
Eğer egzersiz sırasında, kalp hızınızı takip edemiyorsanız yanınızdaki kişiyle rahatça sohbet edebiliyor halde olmanız egzersiz yoğunluğunuzun bünyenize uygun olduğunun bir başka göstergesidir. Egzersiz sırasında yanınızdaki kişiyle rahatça sohbet edemez haldeyseniz egzersiz hızınızı azaltın. Kalp hastalığı olanlar da egzersiz yapmalıdır. Kalp yetersizliği hastalarında, kalp krizi geçirenlerde ve bypas ameliyatı olan kişilerde düzenli egzersizin uzun dönemde kalp performansı artırdığı, ilaçlara ek yarar sağladığı ve klinik iyileşmeyi hızlandırdığı kanıtlanmıştır.
Sağlıklı Günler Dilerim
Dr. Muhammed Kemal KAHYALAR